PRUGOVO SELO BURNE ISTORIJE

PODACI O IMENU I VREMENU NASTANKA SELA

O imenu sela

Prugovo je dobilo ime, kako kažu predanja i zapisi putopisaca, tako što su brat i sestra blizanci izorali prugu oko sela plugom kog su vukli volovi blizanci. Na taj način selo se štitilo od kuge.

O nastanku

Najstariji pisani podatak o nastanku Prugova potiče iz 1467. godine, a nalazi se u Braničevskom tefteru, turskoj administrativnoj knjizi, koja se čuva u Carigradu i gde se kaže da je Prugovo te godine imalo 17 poreskih glava i 2 udovice. Poređenja radi, Lučica je imala 24, a Poljana 14 poreskih glava.

Međutim, najnovija istraživanja etnologa i arheologa Danice Spasić i Jadranke Cvejić, iz Narodnog muzeja u Požarevcu, kojima je prisustvovao autor ovog teksta, nedvosmisleno govore da je selo postojalo pre između 300 i 500 godina i da je bilo iznad groblja, na padinama brda. Spomenici na prugovačkom groblju, koji datiraju iz tog vremena nalaze se još u Porodinu i Oreovici, ali ne u ovolikom broju kao u Prugovu, gde su ih Prugovci lepo očuvali. Svi su smešteni u centralnom delu groblja, prema jugu. Po mišljenju stručnjaka, selo je bilo odmah iznad groblja, na padinama brda, vekovima se selilo, otišlo blizu reke, u hrastovu šumu (Selište) iz straha od Turaka, odatle se polako ponovo primicalo brdu, a danas su mu neke kuće sasvim blizu.

1912 godine, po popisu Srpske kraljevske akademije, Prugovo je imalo 1212 stanovnika. Danas, jedva da nas ima oko 900, od kojih nas je skoro trećina stalno ili privremeno u inostranstvu, najviše u Beču.

PRUGOVO U ISTORIJSKIM DOGAĐAJIMA

Prugovci su u oba velika rata imali svoje borce, među kojima ima i nosilaca solunske spomenice, kojom je kralj Aleksandar Karađorđević odlikovao svoje ratne drugove. Dragutin Stanković, oficir u Prvom svetskom ratu, bio je narodni poslanik u Skupštini Kraljevine. Njegov sin Milivoje Beli Stanković bio je lekar u Požarevcu, gde je imao ordinaciju 1926. godine, putujući čezama na posao.

Krajem januara 1915. godine cela Dunavska divizija se iz okoline Valjeva i Aranđelovca povlači u okolinu Požarevca, a 28. januara 1915. razmešta se po selima: 3. i 4. bataljon u Lučici i Popovcu, prvi u Poljani, a drugi u Prugovu.

Iz Lučice, Prugova i Poljane, od 1911. do 1920. godine poginulo je ili umrlo preko 1300 duša. Od ratnika, najviše ih je sahranjeno u Bitolju (Makedonija), u Valjevu, na grčkom ostrvu Vido i u logorima Mauthauzenu, Ašahu, Dahauu i u Bugarskoj.

Učešće Prugovaca u Prvom i Drugom srpskom ustanku (pod voždom Karađorđem i knjazom Milošem) nije posebno zabeleženo, ali je svakako bilo veliko, sudeći po pesmi Mihajla Krstića BOJ NA PRUGOVU, koja je objavljena 1909. godine u njegovoj zbirci Pesme. Naime, posle Boja na Vincima i Boja na Ranovcu, Boj na Prugovu je bio poslednji udarac Turcima pred njihovo napuštanje Požarevca, u kome su vekovima boravili, dok im je sedište dugo bilo u Lučici, iz koje su upravljali nahijom.

Elem, videvši da Turci bivaju tu i tamo potučeni, Carigrad, 1815. godine šalje u Požarevac Josin agu Anadoliju, komandanta elitnih lakih turskih konjanika – delija. Gde će delije, nego baš na Prugovo, s namerom da uništi grupu ratnika iz moravskih sela koja se u selu krila, pod vođstvom vojskovođa iz Karađorđevih vremena, Strelje i Rajice, ali i da otme stada goveda koja su pasla pored Resave. Tu, Turci bivaju potučeni do nogu.

Evo 2 strofe od 6, koliko ih ima u pesmi:

Krvožedni i oholi,
Ka Prugovu Turci lete,
U desnici jatagane,
Isukane držeć` klete,
A u levoj krdžaliku,
Pa nadali vrašku viku.
(…)
Tada Strelja i Rajica
I družina sva ostala,
U šenčev`ma svojih skrita
Na noge je poskakala,
Pa jurišem sred Turaka
Opališe iz pušaka.

Prugovo je imalo Sud opštine prugovačke, a Prugovska zemljodanička nabavljačka zadruga osnovana je 1932. godine, godinu dana posle lučičke.

KULTURA

Posle Drugog svetskog rata, u sali nekadašnje Ljotićevske zadruge prikazivani su filmovi (Godzila, morsko čudovište, Jedan dan života i drugi). Pomenuta zadruga nalazila se preko puta Bujgine kuće, prema Staroj opštini.
Nešto pre šezdesetih godina prošlog veka, pripremljena je predstava ĐIDO, koja je izazvala veliko interesovanje. Igrali su Vitomir Savić, Živa Najdanović, Borislav Jović Picanja, Milivoje Radovanović, Milanka Ilić (danas jedina u životu), Božica Saavić…
1968. počinje novo poglavlje u kulturnom stvaralaštvu sela. Osniva se KUD „Miloš Savić“ koji neprekidno radi sledeće dve i po decenije. Najveći uspesi su pobede na Festivalu mladosti u dramskoj konkurenciji (drame Kir Janja, Balkanski špijun i druge), a sa predstavom Ptić i ptica, Prugovci učestvuju na FEDRAS-u, među osam najboljih seskih dramskih sekcija u Srbiji. Deo glumaca iz tog vremena danas živi i radi u Beču: Živoljub Stanojević, Snežana Stanojević, Cica Rajković, Mila Rajković…) Prugovački folklor učestvovao je na otvaranju LJKI, u centru Požarevca…

SPORT

Osnovan 1932. godine, sa najvećom zaslugom Miće Radojkovića Mitkovog, Fudbalski klub „Morava iz Prugova imao je značajnih uspeha, među kojima je prvo mesto u Sreskoj ligi 1961. godine (Grocka-Majdanpek-Prugovo) svakako najveći. Bili smo prvaci Opštinske, Međuopštinske i drugih liga. U velikoj anketi, čiji su rezultati objavljeni i knjizi „70 godina fudbala u Prugovu“ za najboljeg igrača svih vremena izabran je Mlađan Demić Kigen, dok su mu za petama Žikica Radivojević Cucara, Živorad Najdanović Didi i drugi. Prugovci su se proslavili kao fudbaleri i u Austriji (Prvosla Jovanović, Nebojša Miloradović, Dalibor Stojićević…)
Osim fudbalskog, Prugovo je imalo šah klub, ali i stonoteniski, čiji su igrači osvojili treće mesto na Seoskoj olimpijadi 1978. godine.

OBIČAJI PRUGOVACA

Osim privelja, za Poklade, koga su Prugovci organizovali tako što su se oko velike vatre hvatali u „levku“ pokazujući tako svoju hrabrost pred mogućnošću da upadnu u vatru, obaveno su, za Malu Gospojinu, odlazili u svoju omiljenu crkvicu u Sodolu. Ta seoska miljenica sagrađena je neznano kada, pretpostavlja se da su na izvor lekovite vode svraćali još Rimljani, s obzirom da, kod drugog izvora (Vodice) imaju svoju nekropolu. Kasnije su ga koristili Turci, krećući se Carigradskim drumom, na oko pola kilometra iznad Sodola.
Crkva je osvećena 1934. godine od strane vladike Venijamina, ujedno i patrijarha srpskog, uz prisustvo izaslanika kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, koji je u Prugovo iz „varoši“ došao čezama, sa pratnjom.
I ove godine, oko ove bogomolje priređeno je izuzetno posećeno druženje, kome je prisutvovalo preko 150 osoba, od toga preko 50 mladih, dece i omladinaca, uz rezanje kolača i program učenika škole „Miloš Savić“. To veliko duhovno bogatstvo oni će zadržati u sovjim sećanjima i nastaviti da čuvaju i održavaju sovju crkvicu, kao što to Prugovci već 80 godina rade.
Naročitu zaslugu u održavanju Sodolske crkvice, kako je Prugovci zovu iz milošte, ima porodica Milošević, čiji su najpoznatiji članovi braća Rusi, koji su je obilazili i „gledali“ kao svoju kuću.
Ovogodišnji kolačar – domaćin slave- bio je Jugoslav Perić, uz pomoć Dragana Gajića i Mesne zajednice. Zanimljivo je da je gospođa Dragica, rodom iz Poljane, već uložila oko 20.000 dinara za održavanje bogomolje, a spremna je da sa tim nastavi i pripremila je svoje novo donatorstvo. Pridružiće joj se članovi Mesna zajednice i dobri ljudi, Prugovci, koji su uvek spremni da pomognu svom selu, a da o tome ćute i ne busaju se u prsa, niti to rade iz bilo kakvog koristoljublja. Naravno, i oni Prugovci i Prugovke koji žive i rade u Beču.
Fote su bila najzanimljivija čobanska igra, uz klis i popik.
Sedeljke su priređivane u letnjim noćima, ložene su vatre, posle žetve, na mestima gde su se okupljali ljudi i žene, prateći predstave maskiranih mladih ljudi.
Prugovci su oduvek bili privrženi domaćim životinjama. Iz svake avlije je mukalo, njištalo, blejelo, skičalo, meketalo…

Danas, na žalost, u selu ima 2 konja, a samo desetak kuća ima krave.
Brdo iznad sela, nekada prepuno vinograda i obrađenih njiva, jedva da danas ima desetak vinograda, a većina njiva su u parlogu.

I Beč je kriv za to.

Takav je život.

ŠKOLA

Osnovna škola prugovačka, po podacima, počela je sa radom 1895 godine, ili neku godinu ranije. Sigurno je, po sačuvanom obraćanju roditelja đaka iz Prugova, Lučice i Poljane s početka 1847. godine da su deca iz Prugova i tada išli u školu, ali lučičku.
Zgrada škole u Prugovu napravljena je 1907. godine.
Škola je dala mnogo uspešnih ljudi, lekara, profesora, ekonomista, nastavnika, učiteljica…
Danas, skoro isti broj učenika ide u bečke i druge škole na zapadu. U prugovačkoj trenutno ima 21 učenik do četvrtog razreda i isto toliko do osmog, u Lučici.

Autor teksta:     Slaviša Radovanović – direktor  OŠ Miloš Savić